14 1 2023

Het aantal asielzoekers en Oekraïense vluchtelingen dat in ons land worden opgevangen is afgelopen jaar flink gestegen. Ook in onze gemeente is het aantal opvangplekken toegenomen naar totaal vijf locaties, waarvan vooralsnog vier tijdelijk. Hoe zijn de verschillen in leefomstandigheden, en wat kunnen we leren van deze diversiteit aan opvang? U leest er over in de serie:  Vluchtelingenopvang in Oisterwijk.

door Joris van der Pijll

 

De voormalige camping aan de Oirschotsebaan oogt als een vervallen braakliggend terrein. Hier en daar staat nog een oude caravan, maar wie er overheen wandelt ziet vooral veel leeggetrokken recreatieplekken. Daar waar in eerdere jaren vakantiegangers liefdevol hun eigen perkje bijhielden, geeft het nu een treurige aanblik. De caravans die er nog staan zijn duidelijk verouderd en minder geschikt voor verblijf in de winter. Het beeld van menig Oisterwijker is een fijne gedachte, ‘verblijven op de camping’,  maar het is hier alles behalve vakantie!

Metamorfose

Vooropgesteld, de eigenaar kan er niks aan doen. Die was afgelopen jaar druk bezig met het vrijmaken van het terrein voor nieuwbouw. Klein Oisterwijk ondergaat een metamorfose; van voorheen een camping met jaarplekken voor stacaravans en toercaravans, naar een vakantiepark met luxere wintervaste chalets. Precies midden in die ombouw, kwam de vraag om de achtergebleven caravans te mogen gebruiken voor opvang van Oekraïense vluchtelingen. Nood breekt wet, en de herinrichting van het terrein werd tijdelijk stil gelegd. De oude caravans zijn nu bewoond door totaal 152 vluchtelingen. Een stukje verderop staan enkele in aanbouw zijnde nieuwe recreatiewoningen, maar die zijn (nog) niet aangesloten op de nutsvoorzieningen en daarmee vooralsnog onbruikbaar.

Oorlog

De oorlog in Oekraïne kwam plotseling, en kort daarna volgden net zo plotseling de stroom aan vluchtelingen. Het is dan ook logisch dat op korte termijn alles uit de kast is getrokken om deze mensen enig onderdak te bieden. Het was ‘roeien met de riemen’, want tijd om iets te bouwen was er niet. De bewoners zijn er dankbaar voor, en ondanks dat de caravans winterse ongemakken geven, maken ze – samen met de hulp van het campingpersoneel – het verblijf zo prettig mogelijk. Er is een dak, een bed, wasmachines, men kan koken en ook werken, en huisdieren zijn hier toegestaan. De caravans geven – in tegenstelling tot enkele opvanglocaties elders in het land – een volgens de bewoners welkome mate van privacy. Het hebben van een eigen plek met tuintje, en minder strikte huisregels, geeft hen een gevoel van vrijheid. En in ieder geval is alles beter dan in oorlogsgebied, in de buitenlucht of in een gymzaal slapen. De vluchtelingen zijn dankbaar dat ze hier in Oisterwijk worden opgevangen.

Contrast

Het contrast op deze camping is enorm, in vergelijk met het mooie klooster in Moergestel. Dat verschil zit niet in de dankbaarheid van de vluchtelingen, noch in de hulp van de medewerkers. Het verschilt zit in de staat van de beschikbare woonruimte. Het is woonruimte die wordt geboden onder verantwoordelijkheid van de gemeente, die ook de opvang in het Klooster in Moergestel faciliteert. Zowel het gemeentebestuur alsmede de diverse raadsleden die voor dit onderwerp zijn bevraagd stellen grote waarde te hechten aan goede leefomstandigheden.  Begrip voor een korte periode van mindere voorzieningen bij noodopvang is er; tegelijk willen ook zij dat er geen verschil is in, en wel kwaliteit van leefomstandigheden voor asielzoekers en Oekraïense vluchtelingen.

Voor het AZC – waar de woonunits in betere staat zijn dan op de camping – heeft de gemeenteraad duidelijk de eis gesteld dat de verouderde gebouwen door het COA vervangen moeten worden voor nieuwbouw (daarover later meer). De in afbraak zijnde campings zijn – zo blijkt – voor nu voldoende bevonden. Vermeld mag worden dat de raadsleden desgevraagd aangeven geen idee te hebben hoe het er op de beide campings uitziet; mogelijk dat die als ze zijn gaan kijken alsnog oproepen tot verbeteringen. Dat gebruik van deze verouderde camping alleen voor tijdelijk kan, blijkt overigens ook uit het gemeentelijk beleid. Daarin is vastgelegd dat recreatieparken en daaraan gekoppeld de komst van recreanten nodig zijn voor de lokale economie. Ook is de gemeente van mening dat campings en recreatieparken niet geschikt zijn voor vaste bewoning.

Afstand

Naast verschil in huisvesting, scholing en werk (zie eerdere artikelen in deze serie) brengt ook de fysieke afstand tot de woonkern een verschil met zich mee. Die afstand betreft voor zowel het AZC, camping De Reebok en vakantiepark Klein Oisterwijk enkele kilometers. Praktisch gezien makkelijk op de fiets te doen, voor een boodschap of andere voorzieningen. Het verschil dat wordt ervaren zit hem meer in contact met en hulp van de lokale bevolking. In Moergestel is de opvang in het dorp, tussen de mensen, kleinschalig en met laagdrempelige ontmoetingen op straat. Op de andere locaties zorgt die ‘drempel’ overduidelijk voor een intermenselijke afstand, met een mindere hulp en mindere sociale band.

Tijdelijk?

Vernieuwing? Een andere locatie? Die komt er vooralsnog niet. De vraag bij de tijdelijke opvang in deze verouderde stacaravans, is hoe dit gaat na bijvoorbeeld een jaar, of langer. Een indruk daarvan komt vanuit bewoners die verblijven op het AZC (en De Reebok, eveneens een verouderde camping die vanwege verhuizing leeg staat en tijdelijk dienst doet als vluchtelingenopvang). Naast Oekraïense vluchtelingen, worden er in Oisterwijk op het AZC en De Reebok momenteel statushouders (asielzoekers met een verblijfsvergunning) opgevangen in een aantal stacaravans. Onder hen gezinnen met opgroeiende kinderen, die meerdere jaren op het AZC verblijven, in afwachting van eerst een vergunning en daarna wachten op een woning. Ook die mensen zijn blij dat ze in ons land hulp krijgen en ze waarderen de eigen ruimte en privacy.

Tegelijk zorgt het langere verblijf in een kleine ruimte, gecombineerd met de onzekerheid over hun toekomst, voor spanningen. Zeker met opgroeiende kinderen, en bijvoorbeeld pubers die samen van een klein kamertje gebruik moeten maken, is het verblijf van een jaar of langer niet ideaal. Daarbij komt dat met name tijdelijke opvanglocaties zoals beide campings, ook tussentijdse verhuizingen met zich meebrengen. Vaak ook naar andere gemeenten of provincies. Hoewel daar deze serie niet over gaat, ontkomen we er niet aan de problematische woningnood te benoemen. Opvang in een verouderde huisvesting is voor een paar maanden voor iedereen te overzien; bij opvang van een jaar is duidelijk dat dit onwenselijk is.

Terug

In beginsel gaat eenieder er vanuit dat Oekraïense vluchtelingen na het einde van de oorlog terug gaan naar hun land. Nu na bijna een jaar na het begin van die oorlog, is er helaas nog geen einde in zicht. Ook na dat einde, zal terugkeer niet meteen kunnen. Er is duidelijk nog geen zicht op afname van het aantal vluchtelingen, en net als bij asielzoekers (na het verkrijgen van verblijfsvergunning) is het mogelijk dat een aantal definitief willen blijven. In relatie tot de deels sterk verouderde caravans op de campings – zo is de conclusie uit dit onderzoek – is het van belang te kijken naar vervanging voor meer fatsoenlijke modellen, of snel andere opvanglocaties geschikt te gaan maken voor de zo nodige huisvesting van deze mensen. Flexwoningen, ruimere wintervaste chalets, leegstaande kantoorpanden ombouwen tot appartementen …  niet alleen voor onze jeugd, spoedzoekers en statushouders, maar ook voor de opvang van de Oekraïense vluchtelingen.

De huidige opvang op het AZC en beide campings, schiet voor de langere termijn tekort, maar plannen voor aanpak daarvan zijn er niet. Duidelijk is dat voor de vluchtelingen in onze gemeente, bij een langdurig of mogelijk zelfs definitief verblijf, in tijden van gebrek aan woonhuizen, ergens een meer fatsoenlijke opvang gerealiseerd zou moeten worden.

Klik hier en lees alle berichten uit deze serie