PIT Onderzoek stelt: ‘De achteruitgang van de natuur heeft kritische grenzen overschreden,’ en ‘de gemeente moet ook zelf maatregelen nemen’. En PIT Onderzoek stelt hardop de vraag: ‘Oisterwijk presenteert zich als “Parel in het Groen”, maar is er nog reden om trots te zijn op dat groen?’
Als je als leek door de Oisterwijkse bossen en vennen wandelt, zie je groene natuur om je heen. Maar als je met Frans Kapteijns of Frans van Erve – beiden langdurig werkzaam geweest voor Natuurmonumenten en Brabants Landschap – over de Kampina loopt, zie je achteruitgang. Heidevelden worden overwoekerd door het pijpenstrootje (buntgras), berk en braam tieren welig, eiken gaan dood, veel vogelsoorten, reptielen en vlinders zijn verdwenen of in aantal sterk afgenomen, van de iconische wulp is nog één broedpaar over. Een toenmalige boswachter van Natuurmonumenten liet zich in 2019 ontvallen, dat de Kampina er op het oog groen uitziet, maar dat de natuur er hartstikke dood is.
Wilde paarden op de Kampina (Foto: Joris van der Pijll).
Niet alleen deskundige waarnemers, maar ook organisaties die zich met natuur en natuurbehoud bezig houden, luiden de noodklok. Het PIT redactieteam heeft gesproken met lokale organisaties als het Biodiversiteitsteam, IVN Oisterwijk, Stichting Klimaat¬bestendig Oisterwijk, met provinciaal en landelijk opererende organisaties als Brabants Landschap en Natuurmonumenten en met het waterschap. In verschillende bewoordingen vertellen zij over de achteruitgang van natuur en biodiversiteit. Een recent onderzoek in opdracht van de provincie (Natuurdoelanalyse Kampina en Oisterwijkse Vennen, februari 2023) constateert, dat vrijwel alle natuurwaarden in ons Natura 2000 gebied verslechtering vertonen. Het Waterschap De Dommel spreekt inmiddels niet meer over herstel van natuurwaarden, maar over beperken van de schade.
Oorzaak en oplossing
De grote oorzaken van de achteruitgang van de natuur zijn bekend: verzuring, verdroging en versnippering van natuurgebieden. Circa 75% van de verzuring wordt landelijk veroorzaakt door de neerslag van stikstofverbindingen. In Oisterwijk ligt dit percentage waarschijnlijk hoger vanwege de aanwezigheid van intensieve veehouderij. Maatregelen om de verzuring terug te dringen worden op provinciaal niveau genomen: stimuleren c.q. mogelijk maken van de beëindiging van intensieve veebedrijven. De gemeente moet dit vervolgens in de vergunningverlening effectueren.
Verdroging wordt veroorzaakt door het feit, dat tenminste 50% meer water wordt onttrokken aan het grondwater dan er via de infiltratie van hemelwater wordt aangevuld. Toch valt er ongeveer evenveel regenwater in de provincie Noord-Brabant als wij op dit moment gebruiken. Oplossingen liggen in het langer vast houden van water door beken (weer) te laten meanderen, in het aanleggen van infiltratiegebieden, in het creëren van bufferzones rond natuurgebieden waarin alleen zeer extensieve landbouw is toegestaan, in het afkoppelen van versteende oppervlakken van het vuil waterriool, in het beperken van het oppompen van grondwater door landbouw, industrie, gemeente en particulieren en in het stimuleren van waterbesparing.
Versnippering van natuurgebieden kan worden hersteld door het aanleggen van ecologische verbindingszones. Dat is vooral een zaak van planologie op provinciaal niveau. Op lokaal niveau heeft de realisatie van de lang gewenste natuurverbindingen tussen de Kampina en de Oisterwijkse bossen en vennen ter hoogte van de Reebok en nabij de Kivietsblekweg (ten noord-westen van het AZC) hoge prioriteit.
Plannen en maatregelen
Op provinciaal, regionaal en lokaal niveau zijn en worden veel plannen ontwikkeld om tot herstel en versterking van natuur en landschap te komen. Naar het oordeel van het redactieteam wordt er erg veel tijd, geld en energie gestoken in het tot stand brengen van beleidskaders, kadernota’s, visies, verkenningen, adviesrapporten en masterplannen. Deels overlappen deze documenten elkaar en wordt er in de ene visie naar de andere verwezen. Concrete uitvoeringsplannen krijgen vooralsnog weinig aandacht. De gemeente Oisterwijk is partij bij de ontwikkeling van deze vormen van boven-gemeentelijk beleid. Binnen de afgesproken kaders speelt de gemeente, volgens de verantwoordelijke wethouder, zijn rol. Maar de gemeente moet ook zelf maatregelen nemen.
Gemeente
De gemeente kan een actieve en faciliterende rol spelen bij de herinrichting van zones rond natuurgebieden en bij de bestemming van gronden die vrij komen bij de beëindiging van agrarische bedrijven. De gemeente is aan zet bij het tegengaan van verstening van percelen en het laten infiltreren van hemelwater, in plaats van het water af te voeren via het rioolstelsel. De gemeente heeft een verordening afvoer hemelwater, maar deze wordt slechts beperkt gehandhaafd. Op het gebied van de bevordering van biodiversiteit kan de gemeente een actieve rol spelen door de aanleg en onderhoud van openbaar groen en door een ecologisch verantwoord bermbeheer. Tenslotte kan de gemeente een belangrijke rol spelen bij het bevorderen van een verantwoord drinkwatergebruik door een actieve voorlichtingscampagne en door overmatig watergebruik zwaarder te belasten.
