In oktober, de Maand van de Geschiedenis, brengt historicus Ad van den Oord een aantal bijzondere historische feiten die mogelijk ‘Echt Nep’ zijn.

Het thema van de Maand van de Geschiedenis is dit jaar ‘Echt Nep’. Hoe weet je nog wat echt is, in een hedendaagse wereld van nepnieuws, complottheorieën en manipulatie? Wie heeft de waarheid in pacht? Beeldvorming en waarheidsvinding zijn van alle tijden. En ook ons beeld van de geschiedenis zelf verandert continu, op de deining van de tijdgeest en gedreven door voortschrijdend inzicht. Is alle door historici in de diverse archieven aangetroffen informatie echt? Of zijn er mogelijk vergissingen geslopen in wat ooit bewaard werd?

De Maria-devotie in Oisterwijk

door Ad van den Oord

Katholieken vieren op 7 oktober het feest van ‘Maria van de Rozenkrans’ waarbij het gezamenlijk bidden van Wees-Gegroetjes wordt beschouwd als middel om groot onheil af te weren. Hoe zit het met de Maria-devotie in Oisterwijk?

In het atelier van Cuypers werd het oude Mariabeeld in 1910 zodanig opgesmukt dat het originele beeld totaal verloren ging.

Oisterwijk kende vroeger een Mariakapel op De Lind (OL Vrouw ter Linde). Tijdens de Tachtigjarige oorlog zou deze kapel echter door brand grotendeels verwoest worden, waarbij het Mariabeeld verloren ging. In 1604 heerste de pest in Oisterwijk, mensen riepen Maria aan voor hulp. En zowaar geschiedde er een ‘wonder’. Anna, de vrouw van Leonard Laurenszn was één van de vele pestlijders. Leonard had met luide stem én via een notariële akte beloofd dat mocht zijn vrouw genezen van de pest, hij een nieuw Mariabeeld in de kapel op De Lind zou laten plaatsen. Leonard had zijn belofte nog maar amper uitgesproken of zijn vrouw genas van de pest.

Driehonderd jaar verstreken vervolgens waarin er weinig gebeurde op het gebied van wonderen. De Mariakapel op De Lind kwam in gebruik als school en raadhuis om na de bouw van een nieuw raadhuis (1900) te worden afgebroken. En het door Leonard destijds geschonken Mariabeeld was ook al eeuwen spoorloos. Totdat in 1909 plotseling het beeld van OL Vrouw ter Linde teruggevonden werd op een zolder van een café op De Lind.

Een jaar later was er volgens kapelaan Huijbers, de grote promotor achter de Mariaverering, al een nieuw wonder gebeurd: een Oisterwijkse moeder trof haar kind, dat voortdurend geteisterd werd door hoofdschuddingen, geheel gezond thuis aan. Sommige libertaire journalisten reageerden kritisch op het Oisterwijkse mirakel. Er was nooit wetenschappelijk onderzoek verricht naar het beeldje en Huijbers werd er van beschuldigd het beeld te misbruiken om van Oisterwijk een bedevaartoord te maken, waar veel geld mee viel te verdienen. Het gevonden Mariabeeld werd in processie naar de Petruskerk gebracht, waar het tot op heden staat.

Een actiecomité van Maria-vereerders wist in de jaren negentig van de vorige eeuw de gemeenteraad zelfs te verleiden een kopie van het beeld te bevestigen aan het raadhuis, omdat het beeld van OL Vrouw ter Linde ook op De Lind hoorde.

Niet lang daarna, op 27 mei 1998, vloog de toren van de Petruskerk in brand. Het Mariabeeld in de kerk bleef gespaard, maar moest tijdens de renovatiewerkzaamheden voor enige tijd verhuizen naar het Museum voor Religieuze Kunst te Uden. Daar werd toen voor het eerst serieus onderzoek gedaan naar de herkomst van het beeld. En wat bleek? Dit Mariabeeld stamde niet uit circa 1604 maar uit de gotische periode 1460-1470 van Meester van Koudewater. Het leek het museum uitermate onwaarschijnlijk dat Leonard Laurenszn in 1604 een nieuw beeld beloofde, maar met een 150 jaar oud aftands beeld kwam aanzetten. Waarschijnlijker achtte men het dat het in 1909 gevonden beeld afkomstig was uit de kapel van O.L. Vrouw de Vreugderijcke van de Petruskerk. Die kapel werd in 1648 gesloten.

En dus staat er inmiddels al enkele decennia een kopie van een Mariabeeld op het raadhuis dat zou moeten verwijzen naar de kapel van OL Vrouw ter Linde, maar verwijst naar een beeld uit een voormalige kapel van de Petruskerk.

De behoefte om alles op De Lind met Mariaverering in verband te brengen is trouwens niet enkel aan katholieken toe te schrijven. In 2023 wist een toeristische lobby de eeuwenoude Linde op De Lind te transformeren tot ‘Maria-Linde’ terwijl de kenner en publicist over de Oisterwijkse lindeboom Frits Holleman al in de negentiende eeuw de boom de enig gangbare naam ‘Oude Linde’ had gegeven. Ook op oude kaarten van Oisterwijk staat de boom als ‘Oude Linde’ vermeld en nergens als ‘Maria-Linde’. ‘Invented tradition’ noemde de historicus Eric Hobsbawn zoiets.

De Maand van de Geschiedenis

In de gemeente Oisterwijk werken een aantal organisaties en vrijwilligers de gehele maand oktober mee aan de Maand van de Geschiedenis. Op Oisterwijknieuws.nl/geschiedenis treft u een overzicht van alle activiteiten en een keur aan historische informatie en video’s.